कांदळवन कक्ष
महाराष्ट्र शासन
कांदळवन प्रतिष्ठान महाराष्ट्र कांदळवन आणि सागरी
जैवविविधता संवर्धन प्रतिष्ठान

संशोधन उपक्रम

'कांदळवन प्रतिष्ठान' विविध सरकारी संशोधन संस्था, स्वयंसेवी संशोधन संस्था आणि वैयक्तिक संशोधकांना कांदळवनांशी निगडित संशोधन प्रकल्पांवर काम करु देण्यासाठी एखाद्या आयोगासारखी काम करते. सध्या कांदळवन, पाणपक्षी, पाणमांजर, मगर, सागरी कासवे, प्रवाळ, समुद्री साप, इ. पर्यावरणीय परिसंस्था आणि जीवांवर संशोधनाचे काम 'कांदळवन प्रतिष्ठाना'अंतर्गत सुरू आहे. काही संशोधन प्रकल्प विशिष्ट प्रजातींचा महाराष्ट्राच्या किनारपट्टीवरील आढळ आणि आधारभूत माहितीचे संकलन करण्याचे काम करत आहेत. (उदा. पाणमांजर, मगर, कांदळ प्रजाती). तर काही संशोधन प्रकल्पांअंतर्गत विशिष्ट प्रजातींवर पर्यावरणीय बदलांच्या परिणामांचा अभ्यास करण्यात येत आहे. जसे की, समुद्री सापांचे खाद्य, कांदळ प्रजातींवर होणारे कीटकांचे पर्याक्रमण. इतर काही प्रकल्प कांदळवन क्षेत्रांचे नकाशीय संकलन, मत्स्यपालनासाठी उपयुक्त ठरु शकणाऱ्या जलसाठ्यांचा शोध इत्यादींशी संबंधित आहेत.

महाराष्ट्राच्या किनारपट्टीवरील प्रवाळ, झुअँथिड्स आणि शार्क-पाकटच्या (इलास्मोब्रान्च) प्रजातींविषयक संशोधन प्रकल्प 'कांदळवन प्रतिष्ठाना'तील तज्ज्ञांमार्फत राबविण्यात येत आहेत. तसेच 'कांदळवन प्रतिष्ठाना'ने तरुण संशोधकांना किनारपट्टी व सागरी जैवविविधतेशी निगडित संशोधनाकरिता संधी आणि प्रोत्साहन देण्यासाठी लघु अनुदान उपक्रमाचे नियोजन केले आहे.

 
Intertidal Coral Surveyभरती-ओहोटीच्या क्षेत्रातील प्रवाळांचे सर्वेक्षण
Small grant program भरती-ओहोटीच्या क्षेत्रातील प्रवाळांचे सर्वेक्षण
 

प्रमुख प्रकल्प

मत्स्यपालन उपक्रमांमधील संशोधन

  • खाड्या आणि नदीमुखांचे सर्वेक्षण - 'भारतीय कृषी अनुसंधान परिषद- राष्ट्रीय खरा जलजीव पालन अनुसंधान संस्थान' या संस्थेला हा प्रकल्प दिला असून त्यात महाराष्ट्राच्या किनारपट्टीवरील जिल्ह्यांमध्ये मत्स्यपालनाकरिता योग्य असणाऱ्या खाड्यांचे आणि नदीमुखांचे सर्वेक्षण व पिंजऱ्यातील मत्स्यशेती, एकात्मिक बहु प्रजातीय मत्स्यपालन आणि चिखल खेकडा शेतीसाठी उपयुक्त जागा शोधणे.
  • क्लाऊन माशांचे उबवणी केंद्र - ऐरोलीतील ‘किनारा व सागरी जैवविविधता केंद्रा’मध्ये क्लाऊन माशांचे उबवणी केंद्र उभारण्यात आले आहे.
  • बहु प्रजातीय उबवणी केंद्र - सिंधुदुर्ग जिल्ह्यात बहु प्रजातीय उबवणी केंद्र प्रस्तावित आहे. त्यामध्ये चिखली खेकडे, शिंपले (कालवे आणि तिसऱ्या), जिताडा मासा, इ. च्या उबवणी केंद्राचा समावेश आहे. हे उबवणी केंद्र 'समुद्री उत्पाद निर्यात विकास प्राधिकरण - राजीव गांधी जलकृषी केंद्र', 'भारतीय कृषी अनुसंधान परिषद - केंद्रीय समुद्री मत्स्यकी अनुसंधान संस्थान' आणि 'भारतीय कृषी अनुसंधान परिषद-राष्ट्रीय खरा जलजीव पालन अनुसंधान संस्थान'च्या सहकार्याने उभारण्यात येणार आहे.
 
Clown fish hatcheryक्लाऊन माशांचे उबवणी केंद्र, ऐरोली
 

समुद्री कासव संवर्धन आणि संशोधन

  • महाराष्ट्रातील ‘ऑलिव्ह रिडले’ कासवांच्या घरट्याच्या परिस्थितीकीचा अभ्यास- २००२ पासून उपलब्ध असणाऱ्या कासव विणीच्या आकडेवारीची तुलना केल्यास, असे निदर्शनास येते की, कासवांचा घरटी करण्याचा कालावधी बदलून हिवाळ्यामध्ये (डिसेंबर ते मार्च) झाला आहे. घरट्यामधील तापमान वाढल्यास अंड्यामध्ये मादी प्रजातीचे भ्रूण विकसित होतात. तसेच उन्हाळी महिन्यांमध्ये घरट्यामधून पिल्ले बाहेर पडण्याचा दर कमी झाल्याचे दिसून आले आहे.
  • महाराष्ट्र वन विभागाचे कांदळवन कक्ष, कांदळवन प्रतिष्ठान आणि महाराष्ट्र मत्स्यव्यवसाय विभागामार्फत संयुक्तपणे राबविण्यात येणाऱ्या भरपाई योजनेअंतर्गत नोव्हेंबर २०२२ पर्यत १८६ ऑलिव्ह रिडले कासवे, १०५ ग्रीन सी कासवे, १२ हॉक्सिबल सागरी कासवे, २ लेदरबॅक कासवे, १ गादा आणि ४ बुलिया मासे वाचविण्यात आले आहे.
ऑलिव्ह रिडले समुद्री कासवऑलिव्ह रिडले समुद्री कासव
भरपाई योजने अंतर्गत कासव मुक्तीभरपाई योजने अंतर्गत कासव मुक्ती
 

‘इलास्मोब्रान्च’ (शार्क, पाकट इ.) गटातील प्रजातींचे संवर्धन आणि संशोधन

  • महाराष्ट्राच्या किनारपट्टीवर सापडलेल्या ‘इलास्मोब्रान्च’ गटातील प्रजातींची नोंद - महाराष्ट्राच्या सागरी परिक्षेत्रामधून ‘इलास्मोब्रान्च’ गटातील २४ प्रजातींची नोंद झाली आहे. सिंधुदुर्ग जिल्ह्याच्या सागरी परिक्षेत्रात धोकाग्रस्त ‘इलास्मोब्रान्च’ गटातील प्रजातींचे प्रजनन अधिवास आढळून आले आहेत.
  • महाराष्ट्र वन विभागाचा कांदळवन कक्ष, कांदळवन प्रतिष्ठान आणि महाराष्ट्र मत्स्यव्यवसाय विभागामार्फत संयुक्तपणे राबविण्यात येणाऱ्या भरपाई योजनेअंतर्गत जुलै, २०२० पर्यत ६ लांजा मासे आणि ३७ बाहिरी मासे वाचविण्यात आले आहे.
Elasmobranchsपाकट प्रजाती
Whale Sharkव्हेल शार्क
 

प्रवाळ संवर्धन आणि संशोधन

  • सिंधुदुर्ग जिल्ह्याच्या किनारपट्टीवरील प्रवाळांच्या वैविधतेचे मूल्यांकन - ‘भारतीय प्राणी वैज्ञानिक सर्वेक्षण संस्था' या संस्थेला हा प्रकल्प दिला.
  • कृत्रिम प्रवाली व प्रवाळांचे प्रतिरोपण - ‘सुगंथी देवदासन समुद्री संशोधन संस्था’ आणि ‘बॉम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटी’ यांनी या प्रकल्पासाठी तांत्रिक सहाय्य दिले आहे. ४५० कृत्रिम प्रवाली आणि ६०० प्रवाळ प्रतिरोपण रचनाप्रणाली तयार करून स्थानिकांच्या मदतीने मालवण आणि वेंगुर्ला किनाऱ्याजवळच्या सागर क्षेत्रात लावण्यात आल्या आहेत.
  • सिंधुदुर्ग किनारपट्टीवरील प्रवाळ विविधता आणि आढळ - 'सुगंथी देवदासन समुद्री संशोधन संस्था' आणि 'भारतीय प्राणी वैज्ञानिक सर्वेक्षण संस्था' कडून प्रवाळांच्या ३० प्रजातींची नोंद करण्यात आली आहे.
  • ओहोटी - भरती क्षेत्रातील प्रवाळ प्रजाती आणि त्यांचा महाराष्ट्रातील आढळ - आजतागायत कठीण प्रवलांच्या १० प्रजाती आणि मृदू प्रवालांच्या २ प्रजातींची नोंद करण्यात आली.
Coralमालवण सागरी अभयारण्यातील प्रवाळे
Coral studyप्रवाळ - जैवविविधतेचे आश्रयस्थान
 

पाणपक्षी संवर्धन आणि संशोधन

  • ठाणे खाडी फ्लेमिंगो अभयारण्यातील जैवविविधतेचा प्राथमिक अभ्यास - 'सालीम अली पक्षीविज्ञान एवं प्रकृती विज्ञान केंद्र' यांना हा प्रकल्प देण्यात आला असून या प्रकल्पांतर्गत ठाणे खाडी फ्लेमिंगो अभयारण्यात पक्ष्यांच्या १५५ प्रजातींची नोंद करण्यात आली आहे.
  • मुंबई ट्रान्स-हार्बर लिंकचा फ्लेमिंगो आणि ठाणे खाडीतील इतर पक्षी व आसपासच्या परिसरातील पर्यावरणावर होणारा परिणाम आणि त्यासंबंधी उपाययोजना - हा प्रकल्प ‘बॉम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटी’ यांना देण्यात आला आहे. १ लाख छोट्या रोहित पक्ष्यांची नोंद करण्यात आली आहे. तसेच पक्षी अधिवासावर होणारा परिणाम तपासण्यासाठी ३,५०० पक्ष्यांना वळी घालण्यात आली आहे.
  • 'बॉम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटी'ने महाराष्ट्राच्या किनारपट्टीवरील (रायगड ते सिंधुदुर्ग जिल्ह्या) तील ९० स्थळांवर सर्वेक्षण केले आहे. जागतिक स्तरावर पक्ष्यांच्या संकटग्रस्त यादीत समाविष्ट असलेले पक्षी या स्थळांवर हिवाळी पाहुणे म्हणून येतात असे आढळले.
Ringed and Flagged Lesser Sandploverवळी लावलेले आणि ध्वजांकित पक्षी
TCFS biodiversityठाणे खाडी फ्लेमिंगो अभयारण्यातील पक्षी वैभव
 

सागरी सस्तन प्राण्यांवरील संशोधन

  • सिंधुदुर्ग किनारपट्टीवरील सागरी सस्तन प्राण्यांच्या प्रजातींची स्थिती - ‘कोकण सिटेशियन रिसर्च टीम’ला मिळालेल्या या प्रकल्पात ‘इंडो-पॅसिफिक फिनलेस पाॅरपाॅईज’ आणि ‘इंडियन ओशन हम्पबॅक डॉल्फिन’ या दोन प्रजाती सामान्यपणे सर्व स्थळी आढळल्या तर ६६१ इंडियन ‘ओशन हम्पबॅक डॉल्फिन’ आढळले.
  • निळा देवमासा आणि ब्रूडीज देवमाशाचीही नोंद करण्यात आली आहे.
 
Indian Ocean Humpback Dolphin इंडियन ऑशेन हम्पबॅक डॉल्फिन
 

समुद्री साप संशोधन

  • ‘दक्षिण प्रतिष्ठान’ यांना प्रकल्प देण्यात आला
  • समुद्री सापांच्या ७ प्रजातींची नोंद करण्यात आली. ‘बीकड् समुद्री साप’ आणि ‘शॉ समुद्री साप’ हे विपुल प्रमाणात आढळले.
 
Shaw's Sea Snakeशॉ समुद्री साप
 

पाणमांजर संशोधन

  • कांदळवनांमधील पाणमांजरांच्या अधिवासाचे संशोधन ‘इला प्रतिष्ठाना’ तर्फे केले जात आहे.
  • या प्रकल्पाअंतर्गत सर्वेक्षण केलेल्या १२ नदीमुख/खाड्यांमध्ये ‘स्मूथ कोटेड ऑटर’ या पाणमांजराच्या प्रजातीची नोंद करण्यात आली.
  • निकृष्ट दर्जाच्या कांदळवन क्षेत्रात पाणमांजर आढळले नाही.
 
पाणमांजर
 

कांदळवन संशोधन आणि संवर्धन

  • ठाणे जिल्ह्यातील कांदळवनांंना बाधा पोहचविणाऱ्या कीटकांचा अभ्यास - कांदळवन वनस्पतींना निष्पर्ण करणाऱ्या कीटकांच्या २० प्रजातींची नोंद केली.
  • उपग्रह रिमोट सेन्सिंग डेटा वापरुन महाराष्ट्राच्या खारफुटीचे निरीक्षण करणे - ‘भारतीय अंतराळ विज्ञान आणि तंत्रज्ञान संस्थे’ला प्रकल्प देण्यात आला. उच्च दर्जाचा उपग्रह डेटा वापरुन व्यापक स्वरुपात स्थानिक माहितीचे संकलन करण्यात आले. कांदळवनांचे निरीक्षण करण्यासाठी सॉफ्टवेअर विकसित केले गेले.
निष्पर्ण झालेले कांदळवन
Mangrove defoliating pestनिष्पर्ण झालेले कांदळवन
 

प्रशिक्षुता

‘कांदळवन प्रतिष्ठाना’मधील प्रशिक्षुताचा कालावधी ३ महिन्यांचा आहे. यामध्ये प्रशिक्षुत महाराष्ट्रातील कांदळवन आणि किनारपट्टी व सागरी जैवविविधतेशी संबंधी असलेल्या कामांमध्ये ‘कांदळवन प्रतिष्ठाना’च्या संशोधन गटाला मदत करतात. प्रशिक्षुत्याबाबत अधिक माहिती करिता तुम्ही ‘कांदळवन प्रतिष्ठाना’ला mangrovefn@gmail.com या ईमेल पत्त्यावर लिहू शकता. प्रशिक्षुता ही वरिष्ठांच्या मंजुरीनंतरच मिळेल. तसेच त्यावर अटी व शर्ती लागू असतील.

लघु अनुदान उपक्रम

तरुण संशोधकांना प्रोत्साहित करुन (स्वतंत्र किंवा संस्थांद्वारे) महाराष्ट्राच्या किनारपट्टी आणि सागरी जैवविविधतेवरील वैज्ञानिक संशोधन अधिक मजबूत करण्याच्या उद्देशाने ‘कांदळवन प्रतिष्ठाना’ने एक लघु अनुदान उपक्रम सुरू केला आहे. यामध्ये तरुण संशोधकांना विविध संशोधन प्रकल्पांवर काम करण्याची संधी मिळते.

लघु अनुदान उपक्रम २०१८ मध्ये सुरू करण्यात आला. या उपक्रमाअंतर्गत ‘कांदळवन प्रतिष्ठाना’ला किनारपट्टी आणि सागरी जैवविविधता संवर्धनाच्या विविध पर्यावरणीय बाबींचा समावेश असणाऱ्या प्रकल्पांचे प्रस्ताव प्राप्त झाले आहेत. प्रकल्पाचे स्पष्ट परिभाषित उद्दीष्टे, प्रभावी कार्यपद्धती, प्रस्तावित कालावधीच्या दृष्टीने प्रकल्पाची व्यवहार्यता आणि किनारपट्टी व सागरी जैवविविधता संवर्धनाच्या संदर्भात प्रस्तावित अभ्यासाचे महत्त्व या आधारे प्रस्तावांचे मूल्यांकन केले जाते.

‘कांदळवन प्रतिष्ठाना’कडून लघु अनुदान उपक्रमाअंतर्गत मान्यता मिळालेले संशोधन प्रकल्प

अनु. क्र. प्रकल्प संस्था / वैयक्तिक संशोधक प्रकल्प कालावधी स्थिती अर्थसंकल्प (₹)
महाराष्ट्राच्या किनारपट्टीवरील स्थलांतरित पक्ष्यांच्या स्थलांतर मार्गाचा अभ्यास करणे बॉम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटी मार्च २०१७ – फेब्रुवारी २०१९ पूर्ण ९०,१५,०००.००
महाराष्ट्राच्या ठाणे जिल्ह्यातील कांदळवनांना निष्पर्ण करणाऱ्या किड्यांकरिता एकात्मिक कीड व्यवस्थापन धोरण तयार करणे इन्स्टिट्युट ऑफ वूड सायन्स अँड टेकनॉलॉजि मार्च २०१७ – फेब्रुवारी २०२० पूर्ण २०,३७,०००.००
अवैध पद्धतीने कापण्यात आलेल्या कांदळवनांची न्यायवैद्यक ओळख करण्यासाठी प्रणाली तयार करणे इन्स्टिट्युट ऑफ वूड सायन्स अँड टेकनॉलॉजि मार्च २०१७ – फेब्रुवारी २०२१ चालू ३९,८२,०००.००
महाराष्ट्र किनाऱ्यांवर आढळणाऱ्या महत्वाच्या कांदळ प्रजातींची त्यांचा लाकूडावरून ओळख पटवणे इन्स्टिट्युट ऑफ वूड सायन्स अँड टेकनॉलॉजि मार्च २०१७ – डिसेंबर २०१९ पूर्ण २४,३५,०००.००
जसाई जवळील उरण पाणथळ आणि ठाणे खाडी फ्लॅमिंगो अभयारण्य येथील किनारी पक्ष्यांमधील विविधता आणि त्यांची अन्न मिळवण्याची पद्धत यावरील संशोधन करणे बी. एन. बांदोडकर महाविद्यालय मार्च २०१७ – डिसेंबर २०१७  पूर्ण २,९३,०००.००
उपग्रह रिमोट सेन्सिंग डेटा चा वापर करून महाराष्ट्राच्या कांदळवनांच्या स्वास्थ्यावर निगराणी ठेवणे इंडियन इन्स्टिटूट ऑफ स्पेस, सायन्स अँड टेकनॉलॉजि मार्च २०१८ – मे २०२२  पूर्ण 77,94,000
मुंबईतील कांदळवन प्रजाती आणि सहयोगी प्रजातींचा अभ्यास करणे आर. डी. आणि एस. डी. नॅशनल कॉलेज जानेवारी २०१८ – एप्रिल २०१९  पूर्ण 61,000

एम टी एच एल प्रकल्पाकरिता फ्लॅमिंगो आणि इतर पक्ष्यांच्या स्थलांतरणाविषयी खबरदारी उपाययोजना आणि प्रकल्प क्षेत्रातील पक्षी नोंदणी करणे 

प्रथम वर्षाचा अहवाल 

द्वितीय वर्षाचा अहवाल 

तृतीय वर्षाचा अहवाल 

बॉम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटी सप्टेंबर २०१७ – ऑगस्ट २०२७ चालू 31,92,73,240
९  महाराष्ट्राच्या किनाऱ्यावरील ऑलिव्ह रिडले कासवाच्या उबवणीकरीताच्या तापमानाचा अभ्यास करणे (सत्र १) श्रीमती सुमेधा कोरगावकर (भारतीय वन्यजीव संस्थान च्या संशोधक) जानेवारी २०१९ – ऑक्टोबर २०१९ पूर्ण 4,58,505
१०  महाराष्ट्राच्या किनाऱ्यावरील ऑलिव्ह रिडले कासवाच्या उबवणीकरीताच्या तापमानाचा अभ्यास करणे (सत्र २) श्रीमती सुमेधा कोरगावकर (भारतीय वन्यजीव संस्थान च्या संशोधक) नोव्हेंबर २०१९ – ऑक्टोबर २०२० पूर्ण 2,60,000
११  महाराष्ट्राच्या किनाऱ्यावरील ऑलिव्ह रिडले कासवाच्या उबवणीकरीताच्या तापमानाचा अभ्यास करणे (सत्र ३) श्रीमती सुमेधा कोरगावकर (भारतीय वन्यजीव संस्थान च्या संशोधक) जानेवारी २०२० - ऑक्टोबर २०२१  पूर्ण  १,९५,०००
१२  रत्नागिरी जिल्ह्याच्या कांदळवन अधिवासातील पाणमांजर आणि मगरींचा अभ्यास करणे इला प्रतिष्ठान जानेवारी २०१९ – मार्च २०२१  पूर्ण ४,३८,०००
१३  वाढत्या मासेमारीचा सागरी सापांच्या अन्न मिळकतीवर परिणाम होतो का? दक्षिण प्रतिष्ठान ऑक्टोबर २०१८ – नोव्हेंबर २०१९ पूर्ण (लघु अनुदानित) 4,53,800
१४  महाराष्ट्राच्या किनाऱ्यांचा अभ्यास करून एकात्मिक बहूआयामी मत्स्य प्रकल्पाकरीता योग्य जागांची निवड करणे भा. कृ. अनु. प्र. - राष्ट्रीय खारा जलजीव अनुसंधान संस्थान सप्टेंबर २०१७ – मार्च २०२१  पूर्ण  40,00,000
१५  ऐरोली येथे सागरी शोभिवंत मास्यांचे उबवणी केंद्र तयार करणे (सत्र १) भा. कृ. अनु. प्र. - राष्ट्रीय मत्स्य अनुवांशिक संसाधन ब्युरो मार्च २०१८ – सेप्टेंबर २०२१  चालू १,०२,३७,१७७
१६  ऐरोली येथे सागरी शोभिवंत मास्यांचे उबवणी केंद्र तयार करणे (सत्र २) भा. कृ. अनु. प्र. - राष्ट्रीय मत्स्य अनुवांशिक संसाधन ब्युरो ऑक्टोबर २०२१ - सेप्टेंबर २०२४  चालू १,१५,५६,००० 
१७ खेकडे पालन प्रकल्पाकरिता रायगड येथील जागांचा शोध घेणे नोरिड - फीस्कोपफेड डिसेंबर २०१७ – मार्च २०१८ पूर्ण 75,000
१८ मालवण मारिन अभयारण्यातील सागरी जैवविविधतेचे सर्वेक्षण करणे श्री. नोआ शिंदे (भारतीय विद्यापीठ, पुणे) फेब्रुवारी २०१९ – एप्रिल २०१९ पूर्ण 60,000
१९ रत्नागिरी जिल्यातील सोनगावाचे जैवविविधता आणि निसर्गपर्यटनाकरिता सर्वेक्षण करणे श्रीमती पूजा सिंग (भारतीय विद्यापीठ, पुणे) मे २०१९ – फेब्रुवारी २०२० पूर्ण 17,360
२० मल्यूस्क मेरिकलचरचा पर्यायी शाश्वत उपजीविका प्रकल्प म्हणून पालघर जिल्ह्यातील मासेमारांकरिता वापर करणे श्री. संतोष भेंडेकर, भा. कृ. अनु. प्र. - केंद्रीय समुद्री मत्स्यकी सानुसंधान संस्थान जानेवारी २०२० – जानेवारी २०२३ चालू 26,62,000
२१ महाराष्ट्राच्या खाडीतील कांदळवनांमधील गोबीड मास्यांची विविधता आणि प्रसार करणे डॉ. उमेश काटवटे, बॉम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटी जानेवारी २०२० – मार्च २०२२  पूर्ण 12,00,000
२२ महाराष्ट्र किनाऱ्यावरील ओहोटी-भरतीच्या क्षेत्रातील प्रवाळांच्या अभ्यास करणे श्री. हर्षल कर्वे, सागरी जीवशास्त्रज्ञ, कांदळवन प्रतिष्ठान जानेवारी २०१९ – फेब्रुवारी २०२० पूर्ण  -
२३ महाराष्ट्र किनाऱ्यावरील एलसमोब्रान्चचा अभ्यास करणे (पकडून आणलेले मासे गोळा करण्याच्या स्थळांवरील सर्वेक्षणाच्या आधारे) श्रीमती धनश्री बागडे, जीवशास्त्रज्ञ, कांदळवन प्रतिष्ठान एप्रिल 2019 – मार्च 2020 पूर्ण -
२४ मुंबईच्या कांदळवनांतील एल- ऍस्परगिनेज तयार करणाऱ्या सूक्ष्मजीवांची ओळख आणि अभ्यास करणे श्रीमती सायली दफ्तरदार, बांदोडकर महाविद्यालय, ठाणे जानेवारी 2020 – डिसेंबर २०२२ पूर्ण (लघु अनुदानित) ३,६१,६५७
२५ महाराष्ट्र किनाऱ्यावरील पाकटांच्या मासेमारीची वैशिष्टये, जीवनशैली आणि सामाजिक-आर्थिक महत्व अभ्यासणे श्रीमती अलीसा बारनेस, स्वतंत्र वैज्ञानिक जानेवारी 2020 – ऑक्टोबर २०२२ चालू (लघु अनुदानित) 4,99,110
२६ महाराष्ट्र किनाऱ्यावरील कासवांच्या अंड्यांवरील आणि पिल्लांवरील लाल मुग्यांच्या हल्ल्याचे व्यवस्थापन करण्याविषयी संशोधन करणे श्रीमती अनुजा वर्तक, स्वतंत्र वैज्ञानिक डिसेंबर 2019 – जून 2020 पूर्ण (लघु अनुदानित) 23,000
२७ सिंधुदुर्ग, महाराष्ट्र मधील वेंगुर्ला रॉक च्या गुहांमधील जैवविविविधतेचा अभ्यास करणे श्री. शिरीष मानची, सालीम अली पक्षीविज्ञान एवं प्रकृती विज्ञान केंद्र डिसेंबर 2019 – एप्रिल २०२२  पूर्ण (लघु अनुदानित) 5,00,000
२८ महाराष्ट्रातील रत्नागिरी आणि सिंधुदुर्ग च्या किनाऱ्यावरील भरती तळ्यांतील जैवविविधतेची नोंद करणे डॉ. गोल्डिन क्वाड्रोस, सालीम अली पक्षीविज्ञान एवं प्रकृती विज्ञान केंद्र डिसेंबर 2019 – मार्च २०२२  पूर्ण (लघु अनुदानित) 5,00,000
२९ धोकाग्रस्त इलासमोब्रान्च प्रजातींची सिंधुदुर्गातील अंडी घालण्याची स्थळे शोधून काढणे श्रीमती त्रिशा गुप्ता, दक्षिण प्रतिष्ठान डिसेंबर 2019 – जून 2020 पूर्ण (लघु अनुदानित) 3,00,000
३० महाराष्ट्राच्या किनाऱ्याजवळ येणाऱ्या हंप-बॅक डॉल्फिनच्या संवर्धनाविषयी अभ्यास करणे तसेच किनाऱ्यावर वाहून येणाऱ्या इतर सीटेशीअन्स चा अभ्यास करणे श्री. मिहीर सुळे, सीएएस - इंडियन इन्स्टिटयूट ऑफ स्पेस सायन्स अँड टेकनॉलॉजि जानेवारी 2020 – ऑक्टोबर २०२२ पूर्ण (लघु अनुदानित) 2,88,750
३१ रायगड जिल्ह्यातील महत्वाच्या कांदळ प्रजातींचा विस्तार अभ्यासण्याकरिता तेथील खड्यांचे सर्वेक्षण करणे श्री. गणेश पवार, तुळजाराम चतुर्रचंद महाविद्यालय, बारामती एप्रिल 2020 – मे २०२२  पूर्ण (लघु अनुदानित) 2,65,000
३२ सिंधुदूर्माग किनाऱ्यावरील मासेमारी वाढीचा सागरी सापांवर होणाऱ्या परीणामांचा अभ्यास दक्षिण फाउंडेशन जानेवारी २०१८ – मार्च २०१८ पूर्ण (UNDP प्रकल्प) ६०,०००
३३ कांदळवनातील पर्णभक्षी किटकांबाबत इनटिग्रेटेड पेस्ट मॅनेजनेंट प्रणालीचा अभ्यास इनस्टीटूट ऑफ वूड सायन्स आणि टेक्नोलॉजी डिसेंबर २०२१ – जानेवारी २०२३ चालू ७,९४,०००
३४ सिंधुदूर्ग किनाऱ्यालगतचे सागरी सस्तन प्राणी आणि त्यांच्यावरील वाढत्या मासेमारीच्या परीणामांचा अभ्यास कोकण सिटेशिअन टिम डिसेंबर २०२१ – जून २०२३ पूर्ण १२,१६,३६०
३५ निसर्ग चक्रीवादळाचा कांदळवन आच्छादित व विना कांदळवन क्षेत्रांवरील परीणामांचा तुलनात्मक अभ्यास, विषेशत: रायगड आणि रत्नागिरी जिल्ह्यातील क्षेत्र सृष्टी कॉझर्वेशन फाउंडेशन जून २०२१ – मे २०२२ पूर्ण १४,०४,७००
३६ महाराष्ट्राच्या किनारी भागांमध्ये आढळणाऱ्या सागरी कासवांच्या सागरी व किनाऱ्याजवळील वावराचा अभ्यास भारतीय वन्यजीव संस्ठान फेब्रुवारी २०२१ – मे २०२३ चालू ९,८७,८५०
३७ मालवण सागरी अभयारण्याच्या सिमांच्या पुर्नआखणासाठी मालवण किनाऱ्याजवळील संवेदनशील सागरी अधिवासांचे मापन भारतीय वन्यजीव संस्ठान फेब्रुवारी २०२१ – मार्च २०२३ चालू ३६,०२,९५०
३८ रायगड, रत्नागिरी आणि सिंधुदूर्ग जिल्ह्यातील कासव संवर्धन माहितीच्या मुद्देसुद संकलनासाठी एम-टर्टल अप्लिकेशनची निर्मिती सद्याद्री निसर्ग मित्र जानेवारी २०२१ – डिसेंबर २०२२ चालू १,९०,०००
३९ कांदळवन अधिवासातील विषेश करून Avicennia आणि Salvadora प्रजातींवरील लायकेन प्रजातींचा अभ्यास आर.डी आणि एस. एच नॅशनल कॉलेज जूलै २०२१ – जून २०२२ पूर्ण  ५,०८,०००
४० ठाणे खाडीच्या आकुंचनाचा GIS अभ्यास श्री. अंजनेयुलु अद्लुरी, GIS तज्ञ, कांदळवन प्रतिष्ठान एप्रिल २०२१ – जून २०२१ पूर्ण -
४१ सेंट्रल एशिअन फ्लायवेवरून प्रवास करणाऱ्या स्थलांतरीत पाणपक्ष्याच्या दृष्टीने महाराष्ट्रातील महत्वाच्या पाणथळ जागांचा  अभ्यास बीएनएचएस ऑक्टोबर २०२१ – सप्टेंबर २०२६ चालू २,७७,२३,०४३
४२ बॅक बे मधील डॉल्फीनस् चा अभ्यास कोस्टल कॉझर्वेशन फाउंडेशन  एप्रिल २०२२ – जून २०२२ पूर्ण २,१४,५००
४३ रायगड जिल्ह्यातील पाणमांजरांचे विस्तार आर्केन कॉझर्व्हन्सी मे २०२२ – फेब्रुवारी २०२३ पूर्ण २,००,०००
४४ कोस्टल रोड प्रकल्पाच्या समुद्राकडील भागात प्रयागिक तत्वावर कृत्रिम प्रवाळ भित्ती बसवून त्यांचा अभ्यास करणे नॅशनल इंस्टीटूट ऑफ ओशनोग्राफी मे २०२२ –  एप्रील २०२३ चालू ८८,००,०००
४५ दक्षिण रायगड आणि उत्तर रत्नागिरीतील सागरी घारीवरील निसर्ग चक्रीवादळाचा  विशेषकरून त्यांच्या घरटी बांधणीवरच्या परिणामांचा  अभ्यास श्री. मोहन उपाध्ये, उपजिविका य संशोधन सहाय्यक आणि श्री. जयेश विश्वकर्मा, संशोधन अधिकारी ऑक्टोबर २०२० - मार्च २०२१ पूर्ण -
४६

डाटा लॉगरचा वापर करून ऑलिव्ह रिडले कासवांच्या घरट्यातील तापमानाचा अभ्यास

सह्याद्री निसर्ग मित्र डिसेंबर २०२२ - जून २०२३ चालू ७५,०००
४७ मुंबई महानगर प्रदेशातील सागरी सस्तन प्राण्यांचा अभ्यास - विस्तार, संख्या व अधिवास  कोस्टल कन्झर्वेशन फाउंडेशन डिसेंबर २०२२ - मे २०२४ चालू ३३,१६,३८९
४८ एम-टर्टल  अॅप्लिकेशनची देखभाल आणि सुधारणा सह्याद्री निसर्ग मित्र जानेवारी २०२३ - डिसेंबर २०२५ चालू २,१४,२००
४९ मुंबई महानगर प्रदेशातील कोल्ह्यांचा अभ्यास  वाईल्ड लाईफ कन्झर्वेशन  सोसायटी नव्हेंबर २०२२ - एप्रिल २०२३ चालू ७,७५,०००
५० सॅटलाईट टॅग द्वारे ठाणे खाडी मध्ये येणाऱ्या स्थलांतरीत पक्ष्यांचा वावर व अधिवास याबाबतचा अभ्यास बॉम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटी जानेवारी २०२३ - डिसेंबर २०२७ चालू ५,२९,८३,०५६
५१ बायो-पेस्टीसाईच्या वापराचा हिब्लियाच्या प्रसारावरील अभ्यास इस्टीटूट ऑफ वूड सायन्स अँड टेक्नॉलॉजि जून २०२२ - नव्हेंबर २०२२ चालू ५,००,०००
५२ भांडूप पंपींग स्टेशन, मुंबई येथील पक्षी वैविध्य आणि किनारी पक्ष्यांच्या अधिवासांवर परीणाम करणाऱ्या घटकांचा अभ्यास श्री. जयेश विश्वकर्मा, संशोधन अधिकारी फेब्रुवारी २०२२ - मे २०२२ पूर्ण -

अधिक प्रकल्प अहवाल आणि इतर प्रकाशनांसाठी आमच्या वेबसाइटवरील 'प्रकाशने' विभागाला भेट द्या